1. Αξιόλογα μνημεία αποτελούν οι εντυπωσιακοί ναοί του χωριού:
Εκκλησία των Αγγέλων
Βρίσκεται στα Βόρεια του χωριού ,
χτισμένη πάνω σε μικρό λοφίσκο με πυκνή βλάστηση. Ο Βυζαντινός ναός των Αγγέλων
που σήμερα σώζονται μόνο κάποια ερείπια , έδωσε το όνομά του στο χωριό,
σύμφωνα με την παράδοση. Πρόκειται για κτίσμα διαστάσεων 12,75 * 2,85 μ. με
εσωτερικά τυφλά αψιδώματα στους τοίχους. Στα νότια βρισκόταν άνοιγμα για την
πρόσβαση στο ναό, ενώ δύο παραστάδες
χωρίζουν το κτίσμα σε δύο τμήματα, το ανατολικό και το δυτικό. Η τοιχοποιία
είναι από αργολιθοδομή, με συνδετικό ασβεστοκονίαμα και παρεμβολή θραυσμάτων
κεραμιδιών. Σε διάφορα σημεία της εσωτερικής παρειάς της λιθοδομής, σώζονται
σπαράγματα τοιχογραφιών ενώ σε κάποια
σημεία υπάρχουν σε δύο φάσεις όπως για παράδειγμα στο νότιο τοίχο. Η
ακριβής μορφή του ναού δεν είναι γνωστή, αφού παραμένει σε ερειπιώδη κατάστασης
για πολλές δεκαετίες. Ίσως καλυπτόταν με ημικυλινδρικό θόλο και ίσως αποτελεί
μετασκευή παλαιοτέρου ναού που υπήρχε στο σημείο αυτό. Ο τρόπος κατασκευής της
λιθοδομής, η τοιχογράφηση και τα τυφλά αψιδώματα δείχνουν ότι πρόκειται για ναό
των βυζαντινών χρόνων. Νότια από την εκκλησία υπήρχε το νεκροταφείο της
Αγγελώνας.
Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
Χτισμένος στο μέσον του χωριού ,
ορατός από όλα τα σημεία βρίσκεται ο καθεδρικός ναός του
Ευαγγελισμού. Είναι ορατός ακόμα και από μακρινές αποστάσεις που φτάνουν και τα
8 χιλιόμετρα. Πρόκειται για σταυροειδή εγγεγραμμένο ημισύνθετο ναό με
διαστάσεις 21,85 * 10,70 μ. με νάρθηκα στα δυτικά. Είναι κατασκευασμένος από
λιθοδομή με τοπικούς λαξευτούς γκριζόλιθους και πωρόλιθους, σε περιθυρώματα
τόξα και στο τύμπανο του τρούλου. Σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες ανεγέρθη το
1894 και έχει νεοκλασσικά στοιχεία. Ο ναός τοιχογραφήθηκε το 1957 από ον Ε.
Μαυρικάκη από την Ερμούπολη και το μαθητή του Ε. Δημητρίου από τη Σπάρτη.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός,
ότι για να κτιστεί ο ναός ενεργό δράση είχαν και οι γυναίκες του χωριού.
Συγκεκριμένα μετέφεραν τις μεγάλες πέτρες - αγκωνάρια - στην πλάτη τους από την παραλία Καστράκι,
απόσταση περίπου 10 χιλιομέτρων από το χωριό, με τα πόδια. Η διαδικασία αυτή
λάμβανε χώρα τις νυχτερινές ώρες, ώστε
το πρωί οι τεχνίτες να έχουν τα υλικά για να συνεχίζουν την αναστήλωση του
ναού.
Ο
φιλοπρόοδος σύλλογος της Αγγελώνας πήρε το όνομα «Ευαγγελίστρια» προς
τιμή της Μεγαλόχαρης.
Άγιος Δημήτριος
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου
βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού, στο σημείο που άλλοτε βρισκόταν η κεντρική
πλατεία και η αγορά. Είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός με διαστάσεις 14,85*
4,40 μ., των μεταβυζαντινών χρόνων. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο με ξύλινα
θωράκια που διαχωρίζονται με πεσσίσκους. Το επιστύλιο έχει τρεις ζώνες.
Άγιος Γεώργιος
Σταυροειδής ναός μετά τρούλου. Είναι στο νοτιοανατολικό τμήμα του χωριού. Ανεγέρθη στη θέση παλαιού ναού. Στο Ναό αυτόν βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού.
Άγιος Γεώργιος
Σταυροειδής ναός μετά τρούλου. Είναι στο νοτιοανατολικό τμήμα του χωριού. Ανεγέρθη στη θέση παλαιού ναού. Στο Ναό αυτόν βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού.
Προφήτης Ηλίας
Ο ναός του προφήτη Ηλία είναι
μονόχωρος θολοσκέπαστος, ναός των νεοτέρων χρόνων που χτίστηκε στα μέσα του
περασμένου αιώνα, στη θέση παλαιοτέρου ναού. Βρίσκεται σε μικρό πλάτωμα στην
τοποθεσία Κολλύρι , μόλις ένα χιλιόμετρο νοτιοανατολικά του οικισμού.
Άγιος Κωνσταντίνος
Στα βόρεια της Αγγελώνας
βρίσκεται ναός αφιερωμένος στον Άγιο Κωνσταντίνο. Ο ναός είναι μονόχωρος
καμαροσκέπαστος με διαστάσεις 6,90*2,40 μ. Η κατασκευή του ανάγεται στους
βυζαντινούς χρόνους. Εσωτερικά και εξωτερικά ο ναός είναι επιχρισμένος.
Επιγραφή στην είσοδο του ναού, στο ανώφλι, αναφέρει ότι ο ναός ανακαινίσθηκε το
1827. Σώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών που χρονολογούνται στους όψιμους
υστεροβυζαντινούς χρόνους.
Παναγιά η Γούλεση
Ο ναός της Παναγιάς της Γούλεσης
είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός των μεταβυζαντινών χρόνων. Βρίσκεται νότια
του χωριού πλησίον της εθνικής οδού Μολάων Μονεμβασίας.
Άγιος Ιωάννης Θεολόγος
Ο ναός του Θεολόγου είναι και
αυτός μονόχωρος θολοσκέπαστος των νεοτέρων χρόνων. Βρίσκεται νότια του
οικισμού, στην τοποθεσία Κεραμωτή. Είναι τοπική γιορτή και εορτάζεται στις 26
Σεπτεμβρίου.
2. Αξιόλογες τοποθεσίες:
Σπηλιά
Ανατολικά του χωριού , σε
απόσταση 100 μέτρων από το τελευταίο σπίτι της γειτονιάς του Δήμου, υπάρχει μία
φυσική τρύπα στο βράχο, που δεν είναι ορατή παρά μόνο όταν πλησιάσεις κοντά. Η
τρύπα αυτή, οδηγεί σε μια σπηλιά που κατά τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως
καταφύγιο. Λέγεται ότι το μήκος είναι αρκετά μεγάλο, αλλά προσβάσιμο είναι μόνο
ένα τμήμα της. Δίπλα από αυτό το τμήμα υπάρχει ένας θάλαμος. Ο χώρος αυτός έχει
φραχτεί, γιατί αρχικά οι κτηνοτρόφοι τον χρησιμοποιούσαν ως μαντρί. Επειδή όμως
τα ζώα τους χάνονταν , τον έκτισαν με πέτρα.
Το 2000 έγινε μία προσπάθεια από
σπηλαιολόγους να εξερευνηθεί η σπηλιά. Βρέθηκαν κεραμικά που χρονολογούνται από
το 4000-2000 πΧ που σημαίνει ότι το
σπήλαιο ήταν κατοικήσιμο.
Ανεμόμυλος
Χτισμένος στη δυτική πλευρά του
χωριού πάνω σε λόφο βρίσκεται ο λιθόκτιστος ανεμόμυλος. Χρησιμοποιήθηκε από
τους κατοίκους για να αλέθουν το σιτάρι. Σήμερα δε λειτουργεί αλλά διασώζεται
σε πολύ καλή κατάσταση.
Κολλύρι
Αναπόσπαστο κομμάτι της Επιδαύρου Λιμηρά ήταν και το Ηρώων στη θέση Κολλύρι, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Γεωργίου Δ. Κουτσογιαννόπουλου " Η Μονεμβάσια και η ενδοχώρα της". Στην περιοχή ανακαλύφθηκε μεγάλος
οικισμός τεχνιτών πιθανόν αγγειοπλαστών. Το όνομά του παραμένει άγνωστο και
αναφέρεται ως Αγγελώνα. Εικάζεται ότι είχε το όνομα κάποιου τοπικού ήρωα. Έχουν
βρεθεί πρωτοελλαδικά, υστεροελλαδικά και ρωμαϊκά ευρήματα τα οποία βρίσκονται
στο μουσείο της Σπάρτης. Κατ’ εκτίμηση ερευνητών το νεκροταφείο του οικισμού
ήταν στην τοποθεσία Μπάστιζα.
Μπάστιζα
Τέλη της δεκαετία του ’70 στην
τοποθεσία Μπάστιζα, ανακαλύφθηκε μυκηναϊκός τάφος. Ο τάφος ήταν ηγεμονικός με
πολλές διακλαδώσεις και δωμάτια. Ο πλακόστρωτος διάδρομος που ανακαλύφθηκε,
παρέπεμψε τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι η περαιτέρω εξερεύνησή του θα
τους οδηγήσει σε παλάτι. Λόγο οικονομικών δυσχερειών οι ανασκαφές δεν
συνεχίστηκαν.
Λιόσι
Κατά τη διαμόρφωση αγροκτήματος
ανακαλύφθηκε τάφος με πήλινα αγαλματίδια που παραδόθηκαν στην αρχαιολογία.
3.Πηγάδια:
Παλιό κατερίνη
Πηγάδι στο νότιο τμήμα του χωριού που τροφοδοτούσε τους
πρώτους κατοίκους του οικισμού που κατοικούσαν πλησίον αυτού , στην τοποθεσία
«Παλιόσπιτα».
Κατερίνη
Νεότερο πηγάδι που υδροδότησε το χωριό έως το 1970 με δίκτυο
εξωτερικής ύδρευσης. Σε κάθε γειτονιά υπήρχε μία βρύση που κάθε οικογένεια
συγκέντρωνε νερό σε κουβάδες για ιδιωτική χρήση. Η ποσότητα ήταν περιορισμένη
διότι η δεξαμενή άνοιγε μία συγκεκριμένη ώρα για όλους.
Για την περαιτέρω κάλυψη των αναγκών της κάθε οικογένειας
υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν 2 πηγάδια, η Μαύριζα και το Κρω.
Μαύριζα κ Κρώ
Βρίσκονται βορειοδυτικά του χωριού και σώζονται ακέραια από
το χρόνο μέχρι σήμερα. Δίπλα τους υπάρχουν κορίτες (αναφέρεται στις ποτίστρες
των ζώων, είναι το σκεύος από το οποίο τα ζωντανά πίνουν νερό) σκαλισμένες σε
βράχο όπου χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από τους βοσκούς.
Το όνομα «Κρώ» έχει λατινική ρίζα και σημαίνει σταυροδρόμι.
Πλησίον του χωριού διασώζονται και άλλα πηγάδια όμως, δεν
άντεξαν στην ξηρασία και έχουν στερέψει.
Γούρνα
Δυτικά του χωριού στη γειτονιά Βράχος κάτω από την εκκλησία
του Αγίου Δημητρίου , έτρεχε και εξακολουθεί να τρέχει το χειμώνα μια πηγή.
Διέρχεται μέσα από μια πετρόκτιστη βρύση που υπάρχει από την εποχή της
Τουρκοκρατίας και εξυπηρετούσε και αυτή με τη σειρά της ορισμένες από τις
ανάγκες των κατοίκων. Όσο νερό απέμενε κατέληγε σε μία «γούρνα» - μικρή
δεξαμενή.
Κοντά στην πηγή, είναι κτισμένο ένα δωμάτιο. Περνώντας το
νερό μέσα από αυτό, έδινε τη δυνατότητα στο χώρο να διατηρεί μια συγκεκριμένη
θερμοκρασία με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως φυσικό ψυγείο όπου εκεί συντηρούσαν
τα τυριά.
